Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne wdraża Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UW) 2019/1023 do prawa polskiego

Ustawa z dnia 19 czerwca „o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętych skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu z związku z wystąpieniem COVID-19” wprowadzona została w ramach Tarczy 4.0.

Przywołana ustawa, bazując na regulacjach Prawa Restrukturyzacyjnego wprowadza piątą procedurę restrukturyzacyjną – Uproszczone Postępowanie Restrukturyzacyjne. Zaproponowane rozwiązania stają naprzeciw postanowieniom Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów.

Społeczny charakter rozwiązań Dyrektywy

Określone w Dyrektywie rozwiązania restrukturyzacyjne traktowane są jako narzędzie pozwalające realizować swobody gospodarcze: przepływu kapitału i przedsiębiorczości.

Cytując tekst Dyrektywy:

„Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz wyeliminowanie przeszkód w korzystaniu z podstawowych swobód, takich jak swoboda przepływu kapitału i swoboda przedsiębiorczości”

Pogorszenie się sytuacji finansowej firmy, zagrożenie jej płynności lub niewypłacalność traktowane jest jako obiektywna okoliczność w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Otoczenie prawne przedsiębiorców winno gwarantować skuteczne instrumenty minimalizowania skutków kryzysu i stwarzać warunki do trwania działalności i skorzystania z drugiej szansy.

„Dyrektywa ma na celu (…) zapewnienie, aby: rentowne przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorcy, którzy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, mieli dostęp do skutecznych krajowych ram restrukturyzacji zapobiegawczej, które umożliwią im kontynuowanie działalności; uczciwi niewypłacalni lub nadmiernie zadłużeni przedsiębiorcy mogli korzystać (…) z drugiej szansy”

Dyrektywa podnosi znaczenie trwania przedsiębiorstwa dłużnika z uwagi na interes społeczny rozumiany jako: utrzymanie miejsc pracy, zabezpieczenie praw wierzycieli, ochronę wiedzy fachowej i umiejętności:

„Likwidacja barier dla skutecznej restrukturyzacji zapobiegawczej rentownych dłużników znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej przyczynia się do zminimalizowania utraty miejsc pracy oraz strat dla wierzycieli w łańcuchu dostaw, a także chroni wiedzę fachową i umiejętności, co przynosi korzyści szerzej pojętej gospodarce”

Z natury rzeczy postępowania restrukturyzacyjne w ramach obecnie funkcjonującego Prawa Restrukturyzacyjnego dotyczą przedsiębiorców (art. 4 ust. PrRestr.). Dyrektywa dodatkowo podnosi problematykę zobowiązań konsumenckich (kredytów indywidualnych) w przypadku przedsiębiorców prowadzących indywidualną działalność gospodarczą i konieczność całościowego podejścia do problemu wypłacalności przedsiębiorcy także z uwzględnieniem zobowiązań indywidualnych. W naszej praktyce działań restrukturyzacyjnych obserwujemy, że część banków uwzględnia już podejście prezentowane w Dyrektywie (choć nie wynika to wprost z ustawy) i w ramach Uproszczonego Postępowania Restrukturyzacyjnego wskazuje kredytu indywidualne jako mogące podlegać układowi z Bankiem.

„Nadmierne zadłużenie konsumentów jest kwestią o bardzo dużym znaczeniu ekonomicznym i społecznym i jest ściśle związane ze zmniejszaniem nawisu długu. Ponadto często nie jest możliwe dokonanie wyraźnego rozróżnienia pomiędzy długami zaciągniętymi przez przedsiębiorców w ramach prowadzenia przez nich działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub zawodowej, a długami zaciągniętymi poza ramami tej działalności. Przedsiębiorcy nie skorzystaliby skutecznie z drugiej szansy, jeżeli musieliby przechodzić odrębne postępowania, różniące się warunkami dostępu i długością okresów wymaganych dla uzyskania umorzenia długów, aby uzyskać umorzenie swoich długów związanych z prowadzeniem działalności oraz innych długów zaciągniętych poza ramami tej działalności. Z tego względu, mimo iż niniejsza dyrektywa nie zawiera wiążących przepisów dotyczących nadmiernego zadłużenia konsumentów, zaleca się, aby państwa członkowskie jak najwcześniej rozpoczęły stosowanie przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących umorzenia długów także w odniesieniu do konsumentów.”

Usuwanie barier

Dyrektywa jasno definiuje obecne bariery regulacji restrukturyzacyjnych i wskazuje istotne elementy konieczne do stworzenia efektywnych norm prawnych w tym zakresie. Do głównych barier zalicza:

– Czas trwania postępowań – zgodnie z założeniami Dyrektywy maksymalny czas dla uproszczonych postępowań restrukturyzacyjnych nie powinien przekraczać 4 miesięcy. Tak wyznaczony limit czasowy z jednej strony pozwala uniknąć przewlekłych postępowań sądowych, co przekłada się na  podnoszenie przejrzystości i przewidywalności postępowań. Wskazane uproszczenie i zachowywanie definiowanych i krótkich terminów dla postepowania jest korzystne dla Dłużnika i Wierzyciela.

– Koszty postępowań – następstwem długotrwałych postępowań restrukturyzacyjnych przy wymagającej procedurze sądowej jest wysoki koszt ich  prowadzenia. Czynnik ten jest wielokrotnie powodem rezygnacji z podejmowania działań restrukturyzacyjnych, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw borykającymi się z problemami finansowymi i brakiem środków na pokrycie kosztów tych postępowań.

„Niezbędne jest utrzymanie i zwiększenie przejrzystości i przewidywalności postępowań, tak aby ich wyniki sprzyjały podtrzymywaniu działalności przedsiębiorstw i pozwalały przedsiębiorcom na drugą szansę lub umożliwiały skuteczną likwidację nierentownych przedsiębiorstw. Niezbędne jest również zmniejszenie przewlekłości postępowań upadłościowych w wielu państwach członkowskich, gdyż prowadzi do braku pewności prawa dla wierzycieli i inwestorów oraz niskich stóp odzysku.”

„Prawdopodobieństwo likwidacji MŚP zamiast poddania ich restrukturyzacji jest wyższe ponieważ muszą one ponosić koszty, które są nieproporcjonalnie wyższe od kosztów ponoszonych przez większe przedsiębiorstwa. MŚP, zwłaszcza w sytuacji, gdy napotykają trudności finansowe, często nie dysponują zasobami niezbędnymi do sprostania wysokim kosztom restrukturyzacji i skorzystania ze skuteczniejszych postępowań restrukturyzacyjnych dostępnych jedynie w niektórych państwach członkowskich.”

Przestrzeń do wypracowania porozumienia między Dłużnikiem a, wierzycielami

Dyrektywa kładzie duży nacisk na zachowanie równowagi między interesami Dłużnika i Wierzyciela. Proponowany w Dyrektywie model działań restrukturyzacyjnych opierać ma się dialogu między stronami. Zaproponowane narzędzia ochrony Dłużnika i przekazanie mu inicjatywy w procesie wypracowywania ugody (we współpracy z Doradcą Restrukturyzacyjnym) nie mogą naruszać praw Wierzyciela. Ochrona dłużnika wiązać ma się z ograniczeniami dotyczącymi egzekucji zobowiązań, zachowaniem trwałości kluczowych umów, zawieszeniem spłat zobowiązań. Narzędzia te dostępne są w okresie 4 miesięcy trwania postępowania, zapewniając Dłużnikowi czas konieczny do wdrożenia działań naprawczych i ustalenia warunków ugody. W konsekwencji działań naprawczych i zawartych porozumień przedsiębiorstwo ma odzyskać sprawność operacyjną i naprawić swoje finanse.

„Każda restrukturyzacja, w szczególności restrukturyzacja o dużych rozmiarach, która powoduje znaczące skutki, powinna być oparta na dialogu z zainteresowanymi podmiotami. Dialog ten powinien obejmować wybór środków przewidzianych w odniesieniu do celów restrukturyzacji, a także rozwiązania alternatywne…”

„Dłużnik powinien móc skorzystać z tymczasowego wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych, przyznanego przez organ sądowy lub administracyjny, lub z mocy prawa, w celu wsparcia negocjacji dotyczących planu restrukturyzacji, aby móc kontynuować działalność lub przynajmniej zachować wartość swojej masy układowej i upadłościowej podczas negocjacji.”

„Przedterminowe rozwiązanie umów może zagrażać zdolności przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności podczas negocjacji dotyczących restrukturyzacji, zwłaszcza gdy dotyczy to umów na podstawowe usługi, takie jak zaopatrzenie w gaz, energię elektryczną, wodę, usługi telekomunikacyjne lub usługi dotyczące kart płatniczych.”

Podsumowanie

Wprowadzone w czerwcu 2020 r. rozwiązania w ramach Tarczy 4.0. wdrażają założenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UW) 2019/1023 do prawa polskiego – określając ramy dla Uproszczonego Postępowania Restrukturyzacyjnego. Nowa ścieżka procedury restrukturyzacyjnej przyjmuje najważniejsze postulaty Dyrektywy. Co ważne będzie stanowić stały element Prawa Restrukturyzacyjnego (planowana nowelizacja od grudnia 2021r)

Do jej najważniejszych cech należą:

• odformalizowany przebieg (ograniczony udział Sądu w postępowaniu, ograniczona ilość formalności)
• inicjatywa w doprowadzeniu do porozumienia z Wierzycielami jest po stronie Dłużnika (działanie we współpracy z Doradcą Restrukturyzacyjnym)
• krótki czas trwania postępowania i jego przewidywalność,
• ochrona Dłużnika w tracie trwania postępowania,
• swoboda propozycji układowych
• zabezpieczenie praw wierzycieli i optymalizowanie spłaty należności

Uproszczone Postępowanie Restrukturyzacyjne stanowi spójne, elastyczne i efektywne rozwiązanie dla przedsiębiorców umożliwiające przywrócenie sprawnego funkcjonowania firmy.

Tekst został przygotowany przez Wojciech Bubel i Piotr Elżbieciak z MELIUS Sp. z o.o. Spółki zajmującej się działaniami restrukturyzacyjnymi przedsiębiorstw w ramach Uproszczonego Postępowania Restrukturyzacyjnego – www.melius-restrukturyzacja.pl